rw.02- Beelden

Ik begin hier weer opnieuw , uitgebreider dan in Sleutelbegrippen

NBG-51 :
“Gij zult u geen gesneden beeld maken ,  noch enige gestalte van wat boven in de hemel, noch van wat beneden op de aarde, noch van wat in de wateren onder de aarde is. Gij zult u voor die niet buigen noch hen dienen; want Ik de Heer, uw God, ben een naijverig God, die de ongerechtigheid der vaderen bezoek aan de kinderen, aan het derde en aan het vierde geslacht van hen die Mij haten, en die barmhartigheid doe aan duizenden van hen die Mij liefhebben en mijn geboden onderhouden”

Deze tekst neem ik hieronder stap voor stap door.
In de Intro heb ik de eerste paar woorden al kort behandeld , hier doe ik dit opnieuw om er verder en dieper op in te kunnen gaan

*  “Gij zult u geen gesneden beeld maken ….
Vaak wordt dit “beeld maken” , letterlijk uitgelegd. Oa. dit veroorzaakte indertijd de beruchte Beeldenstorm !  En in mijn jeugd kreeg ik aangereikt dat de beelden in een RK-kerk fout waren….
Maar ik geloof nú dat het zeker niet fout is als een beeld jou helpt om je te concentreren in meditatie of gebed.
Wèl denk ik dat , als je het beeld zelf eerbied gaat betonen (voeten kussen , knielen als het voorbijkomt in een processie , etc) of zelfs aanbidden , je je laat afleiden van waar het om zou moeten gaan.

    • Ander voorbeeld :  in de Islam is het verboden om tekeningen te maken van de Profeet of Allah. Daarom werkt men in de islamitische kunst met siermotieven om toch vooral maar geen mensen , dieren of planten , etc uit te beelden.
      Men houdt hier dus een letterlijke uitleg aan.
      • Maar lang niet voor alles geldt dit…. denk maar aan die foto’s ginds van de grote leiders op elke hoek van de straat ,  in elk bureau van de staat….
      • Trouwens , in sommige tijdperken dacht men hierover ook in de Islam anders , dan werden wel reële taferelen uitgebeeld…. met Profeet en al !
    • Maar heel bekend is inmiddels dat je tegenwoordig bijv de Profeet niet moet afbeelden !  en zeker niet in kritisch en/of karikaturaal verband ; dat is zelfs levensgevaarlijk.

Hierboven gaat om fysieke beelden , de uitbeeldingen zelf. (Zie ook rw.03.01 A)
In het Hebreeuws wordt het woord  “pèzèl”  gebruikt ,  hetgeen “gesneden beeld” betekent ,  maar ook “verstarring” !
Dit is begrijpelijk als je bedenkt dat vroeger de goden-beelden in hout of steen gekerfd / gesneden (!) werden . Bij dit “snijden” probeerde de maker een idee of het karakter van de godheid uit te drukken. Dit kerven , snijden maakte dan wèl dat de beeltenis vastgelegd werd, onveranderlijk was geworden, verstard.

  “Gesneden” betekent dus ook vastgelegd , verstard !! 

*  Het is niet zo’n grote sprong om “gesneden beeld” ook figuurlijk op te vatten. Dan betekent het “verstard denkbeeld”.
Dan drukt voornoemde zinsnede uit dat we onze denk-beelden niet moeten vastleggen ,  niet moeten laten verstarren. Maw :  blijf flexibel van geest !!  (sleutelbegrip)
Deze benadering snijdt hout !  Ga maar eens na bij jezelf hoeveel vast-omlijnde opvattingen je hebt over allerlei zaken en mensen…. Of laat je partner ze maar eens opnoemen (niet boos worden !). En wat kunnen we er een energie in stoppen om die opvattingen overeind te houden… (Over eerbetoon aan beelden gesproken !! )

  • Ik geef hier een voorbeeld van een “gesneden beeld” : het vooroordeel
    • Stel ik zeg dat mensen met een heel donkere huidskleur (voorheen : “negers”) lui zijn. Kom ik er echter een tegen die dat helemaal niet is , dan zeg ik makkelijk dat hij de uitzondering op de regel is. Maw ik herzie mijn model-idee niet en stiekem laat ik de bedoelde man toch in mijn hokje zitten.
    • Ik beperk dus zijn wereld , maar ook de mijne…. (mijn denkwereld)

Een flexibele geest / levenshouding betekent dat we moeten niet onmiddellijk dichtslaan bij een andere uitleg/invulling van iets dan we gewend zijn. Hoor de argumenten aan , overweeg ze , en maak een keuze. Je mag best bij je eigen inzicht blijven ,  maar dat mag de ander net zo goed.
Als je je eigen argumenten aandraagt in een gesprek ,  besef dan dat het jouw interpretatie is ! (van veelal onbewijsbare zaken)

Zoals we hierna zullen zien strekt deze figuurlijke betekenis buitengewoon ver , verder dan de letterlijke ! (mijns inziens)
De wereld barst van de verstarde denkbeelden….. van “gesneden beelden”

      • Een krachtige legitimatie trouwens voor deze figuurlijke uitleg komt uit het Boeddhisme !  De eerste en buitengewoon moeilijke opdracht aan nieuwe monniken is namelijk om af te raken van hun vaste denk-patronen (gesneden beelden !).
      • Ze moeten leren blanco waar te nemen , open te staan.
  • *.….van wat boven in de hemel, noch van wat beneden op de aarde, noch van wat in de wateren onder de aarde is.
  • In deze bewoordingen zie je de reikwijdte van denkbeelden. Want onze ideeën over
  • –  “wat boven de aarde is” ,                 (1e domein : het bovennatuurlijke)
  • –  “op de aarde is”                            (2e domein : de reële omgeving , feitelijke werkelijkheid )
  • –  “in de wateren onder de aarde is”     (3e domein : het vroegere dodenrijk, het hiernamaals) ,
  • omvatten eigenlijk alles waarover je maar kunt denken (zie rw.02.01- punt B)
  • Deze drie domeinen omvatten de gehele denkwereld , van toen , maar óók van nu !!  (Prachtig verwoord)
    •          (probeer maar eens iets te bedenken dat er buiten valt)
  • NB :  er zijn veel mensen die het bestaan van het 1e en/of het 3e domein ontkennen. Maar dit verandert niet de betekenis of waarde van voornoemde stelling in het 2e domein ,  nl. dat je je moet hoeden voor onwrikbare meningen, stellige overtuigingen , etc.
  • Waarom ? Wel , het is universeel dat :
    • –  vastlegging weliswaar je wereldbeeld éénvoudiger en overzichtelijk houdt. Dat lijkt je te helpen , maar beperkt je ,
    • –  omdat je daarmee al gauw jezelf en anderen in de weg zit , in een hokje plaatst. Je maakt zowel je eigen wereld kleiner als ook die van de ander (zie het voorbeeld hierboven)
      • Dit soort “hokjes” zijn de kleine gevangenissen van ons denken….

Je moet dus oppassen voor verstarring , maar er staat absoluut niet dat je je geen beelden mag vormen. Dat is biologisch / evolutionair zelfs onvermijdelijk ! (zie rw.02-01 punt C).
Die beelden kunnen nuttig zijn , maar net zo goed ook riskant.
Daarom :  houd niet ondoordacht vast aan / wees kritisch naar ideeën, meningen, overtuigingen, dogma’s, etc. Ook , of vooral naar die van jezelf (want daaraan kun je wat doen).
Sluit je niet af voor andere invalshoeken , houd een open geest….

Ik vind het verrassend in hoeveel denkwerk en handelingen je gesneden beelden kunt herkennen. De wereld is er vol van. Zie rw.02.01 D en rw.02.01 punt E

  • *  Gij zult u voor die niet buigen noch hen dienen ,  …..
  • – – Bij de letterlijke beelden kan worden bedacht dat je (ook als toevallige omstander) moest knielen wanneer er een kerkelijke processie met beelden voorbijkwam. Of dat je geacht wordt je hoed af te nemen bij het betreden van een kerk (heiligdom !  domus dei ,  ipv gebouw) ; of dat de dames dan soms weer net hun hoofd moeten bedekken….
    • Dat je bij de ingang van een moskee je schoeisel moet uitdoen zie ik eerder als een praktisch-hygiënische maatregel :  de gelovigen gaan bij het bidden met hun gezicht tegen het tapijt
  • – – Bij de figuurlijke uitleg betekent “niet buigen of dienen” zoveel als dat je geen knecht moet worden van je meningen / opvattingen , etc. Dan ben je er kennelijk afhankelijk van ;  je kunt er niet op een afstandje naar kijken.. Je bent er slaaf van geworden…. (je zit gevangen , zie rw.02.01 punt F)

Zo bezien gaat dit deel van het 2e Woord eigenlijk over een specifieke verslaving , namelijk die aan je eigen meningen / overtuigingen / inzichten. Zó belangrijk is dit ie apart beschreven wordt. Niet toevallig dus direkt volgend op het 1e Woord. Geeft aan hoe overweldigend belangrijk een flexibele , vrije geest is (de figuurlijke uitleg).
En hoe belangrijk komt oa. tot uitdrukking in de daarop volgende zinsnede

*  … want Ik de Heer, uw God, ben een naijverig God , ….
Kortweg lees ik dit als  “want als nauwgezet waarnemer…” 
Na-ijverig in de zin van nauwgezet, zeer nauwlettend.
Na-ijverig zeker niet te lezen als wraakzuchtig of vergelding zoekend. Zie hieronder

*  …. die de ongerechtigheid der vaderen bezoek aan de kinderen , ….
Wat heeft dit stukje veel verwarring gegeven en ellende veroorzaakt….!  Zie rw.02.01 punt G
Dat deze zinsnede aansluitend aan de voorafgaande teksten staat (en ook het woordje “want”) duidt op een verband met verstarde ideeën (meningen , overtuigingen). 
Volgens mij gaat het hier over opvoeders (de “vaderen”) die hun eigen ideeën/overtuigingen opdringen aan hun pupillen. Ze kapselen hen in (eigen school , vereniging , kerk , boeken , krant, etc) zodat de jongelui zo min mogelijk in aanraking komen met andere opvattingen. Zij verkleinen de wereld van hun pupillen tot hun eigen bubble.
Dit levert die pupillen serieuze conflicten wanneer ze later toch te maken krijgen met de grotere buiten-wereld , of wanneer ze ooit gaan zien dat er méér is dan wat in de bubble als waarheid geldt. Dan blijven ze òf angstvallig in die bubble , òf ze verlaten die kring en krijgen enorme conflicten met hun vroegere bubble-genoten en (ook in zichzelf).

    • Opvoeden zou mi. als doel moeten hebben de jongeren het zelfvertrouwen bij te brengen waarmee ze de wereld evenwichtig tegemoet kunnen treden. Ze moeten leren met open geest kennis te nemen van andere inzichten en een eigen oordeel leren vellen ,  zodanig dat ze later hun eigen keuzes kunnen maken in diverse situaties.

De oude Statenvertaling spreekt hier van “de misdaad der vaderen” , hierboven staat “ongerechtigheid”. Ik denk dat het mildere “missers” heel dicht bij de bedoeling komt , want opvoeders zullen geen kwade bedoelingen hebben als ze hun pupillen willen beschermen tegen in hun ogen foute invloeden. Maar ondertussen indoctrineren ze wel…. ze snijden andere inzichten af.
De “misser” bestaat dus in veronachtzaming van het gestelde in de twee voorafgaande zinsneden. Woorden als misdaad en ongerechtigheid zijn mij te sterk.
Bij “misdaad / ongerechtigheid” kun je terechtkomen in interpretaties als te lezen in rw.02.01 G

  • ….aan het derde en aan het vierde geslacht….
  • Voor een scherp waarnemer kunnen deze “missers” van opvoeders enkele generaties lang herkenbaar zijn in het nageslacht.
  • Iedereen kan in zijn leefwereld waarnemen dat “missers” van opvoeders doorwerken in het gedrag van kinderen.  Voorbeelden :
    • –  vrouw minacht haar man :  kinderen hebben moeite met relaties
    • –  vader hecht aan positie als gezinshoofd , vermorzelt persoonlijkheid van zijn kinderen , die kinderen vinden geen eigen evenwicht en weten later geen raad met hun kinderen
    • –  moeder wil “goede” moeder zijn , verwent kind , kind blijft hele leven aandacht en verzorging afdwingen
    • –  ouders zijn strak gelovig :  kinderen òf in de kudde (bubble) , òf keren zich definitief af
    • –  opvoeding in tehuizen : pupillen met relatie-stoornis
    • –  ouders leven zeer naar de vormen / status : kinderen springen uit de band
    • –  etc.
  • In voornoemde gevallen heeft de opvoeder een beeld voor ogen dat hij/zij zonder meer aanhoudt. Dit heeft wsl. meer met zijn beeld van zichzelf te maken dan met het belang van de pupillen.

Bij de opvoeding van kinderen kom je meermalen voor de vraag “wat nu het beste zou zijn”. Alle argumenten zijn in verschillende richtingen uitlegbaar ; wat is wijsheid ?  En soms besef je vantevoren dat een verkeerde keuze (een misser !) on-danks je goede bedoelingen zal doorwerken , en hun ontwikkeling , hun toekomstige houding zullen blijven beïnvloeden. Wat nu te doen?
Hierop is geen pasklaar antwoord. Maar het helpt zeker door te (blijven) kijken of het kind zich evenwichtig ontwikkelt, groeien kan naar zelfstandigheid, etc.

*  …. van hen die Mij haten….
Te lezen als  “van hen die deze raad / waarschuwing in de wind slaan”
Uit het Hebreeuws zou dit “haten” namelijk ook vertaald mogen worden als “met de rug staan naar , haaks staan op , met anti-houding zonder boosheid”
Betekent dus zoveel als niet met (Mij en/of) mijn richtingwijzers te maken willen hebben

*  ….en die barmhartigheid doe aan duizenden van hen die Mij liefhebben en mijn geboden onderhouden
Ook het omgekeerde geldt ,  en zelfs in ruimere mate !
Deze zinsnede wil ik hieronder toch nog nader uitlichten

Eerst inzoomen op :  geboden onderhouden
Dit is kan ik niet lezen als “netjes” of plichts-getrouw naar de wet (voorschrift , regel) leven ,  maar als leven naar de bedoeling ervan,  naar de geest…. Bezig zijn met de richtlijnen , overdenken wat het in de dagelijkse praktijk betekent…..
Inderdaad :  ” je aan geboden houden”  is echt iets anders dan “geboden onderhouden”. Dit laatste vergt moeite (afwegen) , keuzes maken ,  verantwoordelijkheid nemen.
  (Bij leven volgens de wet leg je de verantwoordelijkheid voor je gedrag bij de wet-maker ! Dus buiten jezelf)

  • Dan inzoomen op :  barmhartigheid
  • Barmhartigheid voor mensen die geboden onderhouden ?  Je zou verwachten dat barmhartigheid eerder past voor mensen die dat niet doen….
  • Ik denk dat hier welzijn in het vooruitzicht wordt gesteld als iets dat je ten deel kan vallen als je serieus bezig bent met de adviezen in dit Woord. Geen garantie trouwens….
    • Wat betreft dit laatste :  het komt voor dat mensen die vinden dat ze “netjes leefden” , zich afkeren van “het geloof” als hun iets rampzaligs overkomt. God beantwoordt niet aan hun beeld van hem , dus bestaat ie niet…..

Vervolgens inzoomen op :  duizenden van hen
Wordt hier bedoeld :  zeer veel nazaten van hen die de richtlijnen onderhouden ?  Of gaat het om zeer velen van de onderhouders zelf ;  maar niet allen (maw het is “geen garantie”)
Is dit onderscheid belangrijk ?

    • Opm :  kennis van het Hebreeuws zou me met deze laatste punten misschien verder helpen…

Tenslotte inzoomen op :  liefhebben
Dit woord leg ik uit zoals in rw.20 : “…tot recht laten komen”

Met het bovenstaande zou ik de slotzin van het 2e woord nu willen schrijven als :
 ….en die welzijn schenkt aan zeer velen van hen die Mij tot mijn recht laten komen en mijn richtlijnen in acht nemen

Aantekening :
Waar voor best veel mensen de laatste zin van dit gebod problematisch is , geeft bovenstaande uitleg mijns inziens een begrijpelijk verband met de eerste twee zinsneden